Yangi sahifa

Muallif ruxsatisiz blogpostlardan nusxa ko`chirish hamda saytlar, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa yerlarda chop etish, yozib qoldirish ta`qiqlanadi.   

Bugun shaxsiy blogimda yangi sahifa ochdim. Ushbu sahifada nimalarni yozib borishimni ayon qilishdan oldin, ba`zi narsalar haqida aytib o'tmoqchiman.

Bir vaqtlar, maftunkor va yoqimtoy bo'lgan qizni ko'rsam, darhol "sevib" qolaverardim. Men tomonimdan bu tarzda "sevib" qolingan qizlar 50 dan ortiqroq, balki 100 dan ortiqroqdir. Aniq bilmayman. Ularning ko'pchiligi bilan hatto gaplashmaganman ham, bunga o'ta odamoviligim sabab bo'lgan. Ularni shunchaki, "sevganman", xolos. Shu bilan birga, mening bu tarzdagi "sevgim" bir necha oyga, ya'ni boshqa bir yoqimtoy qizni ko'rib qolgunimcha davom etardi. 

Keyinchalik tushundimki, aslida, u qizlarni sevib qolmaganman ekanman. Hissiyotga beriluvchan va ta`sirchan bo'lganligim tufayli, qizlarning go'zalligi meni o'ziga tez jalb qilar va men buni sevgi, deb o'ylab yurar ekanman.  

Bu - qizni emas, go'zallikni sevish edi. Go'zallikni sevish shunday bo'ladi: siz avval go'zallikni ko'rasiz, unga mahliyo bo'lasiz; so'ng undanda maftunkorroq yoki o'zgacharoq go'zallikni uchratasiz va bunisi avvalgisidan ko'ra jozibali tuyuladi; yoqtirib qolasiz, keyin avvalgisining ahamiyati kamayadi. Bu holat tinimsiz davom etaveradi. Bora-bora oldingi go'zalliklarning ko'pchiligi yodingizdan chiqa boshlaydi. 

Qizni sevish esa butunlay boshqa: qiz faqat uning maftunkorligi, go'zalligi uchun sevilmaydi. Bunda uning xarakteri, odob va axloqi, dunyoqarashi, mehri va hissiyotlari, ba`zi beozor ahmoqliklari, noz va injiqliklari hamda boshqa xislatlari ham seviladi. Va to'la ishonch bilan aytamanki, haqiqiy sevgida bu xislatlar tashqi go'zalllikdan anchagina ustun. Har xolda, men uchun shunday.

U paytlarda men shunchalik sodda, qo'polroq qilib aytadigan bo'lsam, shu qadar anqov bo'lgan ekanmanki, har safar boshqasini yoqtirib qolganimda, "Bundan oldin nechtasini yoqtirib qolganman va unutganman. Bunisi ham shundaylardan biri", deb o'ylamas, uni chindan sevib qoldim, deb xayol qilardim. Va navbatdagi "sevgim" haqida doim
o'ylab yurar, unga atab she`rlar yozar hamda ba'zida ruhiy jihatdan qattiq qiynalar edim. Bu mening  tabiatim edi. Tan olaman, hozir ham bu tabiat meni tark etgani yo'q. Lekin avvalgi holatimdan farqli ravishda, hozirda tabiatimni anchagina boshqara bilaman. Bu esa meni har qanday go'zal va maftunkor qizni ko'rganimda, uning ham meni sevib qolishini xohlashdan, bu uchun harakat qilishdan va ruhiy
qiynalishdan xalos qilgan. 

Sizdan  shuni so'raymanki, mening bu tabiatim uchun ayblamang, yomon ko'rmang. Inson qandaydir xususiyatga ega tabiat bilan tug'ilganligi uchun aybdor bo'lmaydi, bu insonning o'ziga bog'liq bo'lgan holat emas. Lekin inson salbiy yoki yoqimsiz natijalar keltiradigan tabiatga ega bo'lib, ushbu tabiatini  boshqara olmasa, uni ayblash va zarur bo'lsa, jazolash ham mumkin. Zero, inson ongli mavjudod va o'z hatti-harakatlarini boshqara olish imkoniyatiga ega. 

Men hissiyotlarga boy bo'lgan bu davrimda, ko`pgina qizlarga atab she`rlar yozganman. She`r qaysi qizga atalgan bo'lsa, she`rda uning ismi yashirilgan bo'lardi. Bundan tashqari, she`rda, iloji boricha, qizning xarakterini ham yoritib o'tishga harakat qilardim. Shu bilan birgalikda, asosiy maqsad qiz ismini she`rda aks ettirish bo'lganligi sababli, she`rlarning ba'zilari mantiqiy izchillikka asoslanmagan holda yozilardi. 

Bunday she`rlar anchagina - 100 dan ortiq. Balki ko'proq hamdir. Bugun blogimda ochgan yangi sahifamda, o'sha she`rlarni birma-bir topib, yozib boraman. Istardimki, she`rlarni o'qiyotganda, ularni haqiqiy muhabbat natijasi emas, yoshlikning o'tkinchi hissiyotlari natijasi, deb tushuning.

Mana bu yerdan she`rlar yozilgan sahifaga o'tishingiz mumkin: http://maqsudxon3.blogspot.jp/

Yaponiyada velosipeddan foydalanish uchun yaratilgan muhit

(Ma'lumot uchun)

Yaponiya - velosiped eng ko`p foydalaniladigan davlatlardan biri. Xususan, Kyoto shahri ko`chalarida deyarli har qadamda velosiped haydab ketayotganlarni uchratishingiz mumkin.

Kyoto ko`chalaridan biri.

"Kyoto banki"ning old qismidagi ko`cha.

Yaponlar o`qishga borishda, do`kon yoki supermarketga borishda, shuningdek, ishga qatnashda (ishning turiga qarab), shahar aylanishda va boshqa maqsadlarda velosipeddan foydalanishadi. O'z navbatida, korxona, tashkilot, bank, do`kon, universtitet va boshqa yerlar velosiped qo`yish joylari (bundan keyin postda "VQJ" deb keltiriladi) bilan ta`minlangan. 

Kyotodagi Izumiya supermarketining velosiped qo`yish joylaridan biri.

Shuningdek, shaharda ko`pgina velosiped do`konlari va velosiped tuzatuvchi ustaxonalarni ko`rishingiz mumkin.

"Orange bike" velosiped do`koni, Kyoto.

To`laroq tasavvur hosil qilinishi uchun Kyotodagi Ritsumeikan universtitetining "Kinugasa Campus"ida velosipeddan foydalanish uchun yaratilgan muhitni yoritib o`taman.

Universtitetning "Kinugasa Campus"ida o`quvchi xorijlik talabalar uchun 2 ta yotoqxona mavjud bo'lib, yotoqxonalardan universtitetga velosipedda borish uchun sarflanadigan vaqt 10-13 minutni tashkil etadi. Yotoqxonalar talabalarga ijaraga berish uchun mo`ljallangan o'z velosipedlariga, shuningdek, VQJ lariga ega. Talaba yotoqxonaga joylashgan kuniyoq, undan "Velosiped ijaraga olishni xohlaysizmi?" deb so'rashadi. Agar talaba ijaraga olishni xohlasa, yotoqxona velosipedlari orasidan o`ziga yoqqanini tanlab, tekshirib olishi mumkin. 

"Kinugasa Campus International House 2" yotoqxonasidagi VQJ. Yotoqxona ma'muriyati tomonidan talabalarga ijaraga beriligan velosipedlar.

Talabalarga iqtisodiy qulaylik yaratish maqsadida, velosipedning ijara narxi bir yil uchun 5000 yen (taxminan 40 dollar) qilib belgilangan. Avtobusga bir marta chiqish 230 yen (2 dollar 10 sent atrofida) ekanligi hisobga olinsa, velosipedning ijara narxi qay darajada qulay ekanligini tasavvur qilish mumkin.

"Kinugasa Campus"ida 11 mingdan ortiq talaba tahsil oladi va ularning taxminan 7 mingga yaqini universtitetga velosipedda qatnaydi. Shunisi e'tiborliki, o`qituvchilarning ham yarmiga yaqini "Campus"ga velosipedda keladi.

"Kinugasa Campus"iga kelayotgan talabalar. "Campus"ning Sharqiy darvozasiga olib boruvchi ko`cha.

"Campus"da 7 ta asosiy VQJ bo`lib, ulardan 3 tasi - ikki qavatli va 1 tasi yer ostida joylashgan. Shuningdek, bir nechta qo`shimcha VQJ lar ham mavjud. Har bir VQJ da velosipedlar qo`yilish tartibini nazorat qilib turadigan xodimlar xizmat ko`rsatishadi. 

Quyidagi "Campus" xaritasida asosiy VQJ lar raqam bilan belgilab ko`rsatilgan (yer osti va sportzal uchun mo`ljallangan binoning 2-qavatidagi VQJ xaritada keltirilmagan):

Ritsumeikan universtiteti "Kinugasa Campus"i xaritasi.

Endi esa "Campus"dagi 7 ta asosiy VQJ larning barchasini birma-bir keltirib o`taman:

Yer osti velosiped qo`yish joyi.

Seishinkan o`quv binosi orqa tarafidagi 2 qavatli velosiped qo`yish joyi.

Shugakukan o`quv binosi orqasidagi velosiped qo`yish joyi, uzunligi - 250 metr.

"Kinugasa Campus"ining Asosiy darvozasi yonida jolashgan 2 qavatli velosiped qo`yish joyi, 2-qavat.

Sportzal uchun mo`ljallangan binoning 2-qavatidagi VQJ (Surat dam olish kuni olingani uchun velosipedlar yo`q). 

Sharqiy darvoza yonidagi 2 qavatli velosiped qo`yish joyi.

Igagukan o`quv binosi yon tarafidagi velosiped qo`yish joyi.

Bundan tashqari, "Campus" tarkibida kiruvchi do`konlarning birida velosipedlar ham sotiladi. Velosipedlar narxi qimmat emas - 110-150 dollarga barcha talablarga javob beradigan va ishlatilmagan velosiped xarid qilish mumkin. Shuningdek, sotuvda ishlatilgan velosipedlar ham bo`lib, ularning narxlari yanada arzonroq.

Ko`pgina velosiped sotuvchi do`konlar pullik ta'mirlash xizmatini ham ko`rsatadi, shuningdek, ushbu do`konlarda istalgan vaqtingiz velosiped balloniga dam soldirib olishingiz mumkin (bu xizmat tekin).

"Campus" Sharqiy darvozasi yonidagi velosiped sotish va ta'mirlash do`koni.

Velosipeddan foydalanish uchun bunga o`xshash qulayliklar faqat universtitetlarda emas, ko`pgina korxona, tashkilot, bank, poschta offislari, maktab va boshqa muassasalarda ham yaratilgan.

Yaponiyadagi velosipeddan keng foydalanish holati va bu uchun yaratilgan muhit menga manzur bo`ldi. O'zbekistonda ham velosipeddan foydalanishni osonlashtiradigan muhit yaratilsa va aholining velosipeddan ko`proq foydalanishi quvvatlansa yaxshi bo`ladi, degan fikrdaman. Keyingi postda O`zbekiston sharoitida bunday muhitni yaratish imkoniyatlari qay darajada ekanligi, muhitning yaratilishida duch kelinadigan qiyinchilik va to`siqlar hamda ularni hal qilish usullari haqidagi fikrlarni keltirib o`tishga harakat qilaman. 

Muallif ruxsatisiz blogpostlardan nusxa ko`chirish hamda saytlar, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa yerlarda chop etish, yozib qoldirish ta`qiqlanadi.  

Huquqda bunday atama mavjud emas

Bizga TDYU* da "Jinoyat huquqi" fanidan dars bergan o`qituvchimiz hazilkash bo`lib, talabalarning harakatlarini huquqiy atamalar bilan atashni yoqtirardi: kechikib kelish - qasddan sodir etilgan jinoyat, darsda gaplashib o`tiradigan 3-4 talabalar - uyushgan guruh, dars qilmay kelgan talabaning o`qituvchiga gap qaytarishi - jinoyatni og`irlashtiruvchi holat va boshqalar.

***

Men Yaponiyaga kelganimdan beri, ya'ni 8 oydan beri Kyotodagi Ritsumeikan universtitetiga qarashli "International House 2" talabalar turar joyida yashayman. Ikki qavatli bu yotoqxonada hozirda 38 kishi istiqomat qiladi va ular turli davlat vakillari. Ularning hammasini sanab o`taman: Xitoy - 3 kishi, Buyuk Britaniya - 2 kishi, Ukraina - 1 kishi, Bolgariya - 2 kishi, Yaponiya - 4 kishi, AQSh - 4 kishi, Tayvan - 2 kishi, Fransiya - 3 kishi, Polsha - 2 kishi, Meksika - 2 kishi, Janubiy Koreya - 2 kishi, Yangi Zellandiya - 1 kishi, Avstraliya - 4 kishi, Vengriya - 1 kishi, Ispaniya - 1 kishi, Latviya - 1 kishi, Chexiya - 1 kishi, Peru - 1 kishi va O`zbekiston - 1 kishi, ya`ni men.

Yotoqxona hududi va unga tegishli bo`lgan obyektlar ikki qismga bo`lingan: hamma birgalikda foydalanadigan va shaxsiy foydalaniladigan hudud hamda obyektlar. Dastlab, bu hududlar va obyektlar haqida hamda turli xalq vakillari ulardan qanday foydalanishlari haqida gapirib beraman.

Birgalikda foydalaniladigan hudud va obyektlar: oshxona (har qavatda bittadan) va undagi idishlar, dush - yigitlar va qizlar uchun alohida 3 tadan, kompyuterxona hamda kompyuterlar, koridor, tadbir va bazmlar o`tkaziladigan zal, tashqaridagi kichik hovli, kir yuvish va quritish mashinalari - 4 tadan, dazmol - 4 ta, chang yutgich - 3 ta, televizor - 2 ta va yana boshqalar.

Oshxona - yotoqxona aholisi tomonidan eng ko`p foydalaniladigan hududlardan biri. Oshxonadan foydalanishda shunday qoida bor: idishlardan foydalanib bo`lingach, foydalangan kishi, albatta, ularni yuvib, artib, so`ng olgan joyiga qo`yishi kerak. 

Bu qoida bir necha marta buzildi - idishlar yuvilmasdan qoldirila boshlandi. Shunda yotoqxonadagi barcha millat vakillari tadbir va bazmlar o`tkaziladigan zalda yig`ilib, ushbu qoidaga qo`shimcha kiritdik: "Agar bundan keyin 3 martadan ko`p idishlar yuvuqsiz qoldirilsa, navbatchilik tashkil qilinadi - har kuni bir kishi navbatchi bo`ladi. Uning vazifasi - kechqurun oshxonani ko`zdan kechirish, yuvilmagan idish qoldirilgan bo`lsa, uni yuvib qo`yish". Huquq o`qituvchim bunday yig`ilishni "Xalqaro konferensiya" deb atagan bo`lardi.

Qoidaga bunday qo`shimchaning kiritilishi idishlarning yuvuqsiz qolib ketish holatiga barham berdi va qoidadagi bu qo`shimchadan hozirgacha biror marta foydalanilgani yo`q. Ushbu holat kimgadir oddiy tuyulishi mumkin, lekin men buni butun hayotim davomida uchratgan eng ijobiy holatim, deb baholadim: men uchun huquq va axloqdagi  jazolashni nazarda tutuvchi qonun hamda qoidalardan foydalanishga majbur bo`lmaslik eng ijobiy holatdir.

"Idishlarning yuvuqsiz qolib ketishiga barham bergan asosiy omil ikkita, - xayolimda o`z qarashim bilan vaziyatga baho berib o`tgandim, - birinchisi: boshqalarga og`irligi tushishi mumkinligini anglash va ongli ravishda ushbu salbiy odatni tark etishga harakat qilish; ikkinchisi: kimdir idishni yuvuqsiz qoldirib ketgan kishini ko`rsa, unga idishni yuvib qo`yish kerakligini eslatish. Huquq tilida bu ikki omilning birinchisi "huquqiy madaniyat", ikkinchisi esa "jamoat nazorati" deb ataladi".

Hamma uchun bir xil bo`lgan yana asosiy qoidalardan biri bu - hojatxona unitaziga hojatxona qog`ozidan boshqa hech narsa tashlamaslik. "Hojatxona haqida yozmasa ham bo`lardi", - degan xayol o`tdimi? Lekin buni yozmasdan o`tolmasdim, bu qoida men uchun juda muhim. Muhimligi shundaki, unitaz quvuriga nimadir tiqilib qolsa, barcha Hojatxonalarga boruvchi suv to`xtab qoladi. Suvning to`xtab qolishi qanday oqibatlarga olib kelishini tasavvur qila olasizmi?! Agarda kimnigdir bu qoidaga amal qilmasligi natijasida quvurga nimadir tiqilib qolsa-yu, bu haqda huquq o`qituvchim eshitsa, ushbu holatni "Transchegaraviy** daryolarga to`g`on qurish orqali suvni to`sib qo`yish va boshqa davlatlar manfaatiga zarar yetkazish" deb baholagan bo`lar hamda buni hech ikkilanmay "o`ta og`ir jinoyat" deb belgilab qo`yardi.

Shunigdek, koridorda kech soat 9:00 dan keyin boshqalarning uxlashiga xalal beradigan darajada baland tovush bilan gaplashish mumkin emas; kompyuterxonada tamaddi qilish mumkin emas; televizor va kompyuterdan foydalanib bo`lingach, albatta o`chirilsin va shu kabi bir qancha qoidalar bor. Ular juda oddiy bo`lib, amal qilish uchun arzimas e`tibor talab qilinadi, xolos. Yotoqxonada yashovchi barcha uchun bir xil bo`lgan bunday qoidalarga mos keluvchi huquqiy atama "Xalqaro huquq normalari" deyiladi.

***

Shaxsiy hudud va obyektlarga har bir kishining o`z xonasi, xona ichidagi muzlatgich, konditsioner, divan, dars stoli va stuli, xojatxona, kiyimlarni solish uchun shkaf, kiyim ilgichlar, kitob javoni va shunga o`xshash boshqa buyumlar, shunigdek, yotoqxonaga kirgandan o`ng tarafda joylashgan oyoq kiyim qo`yish javoni kiradi.

Yotoqxonada yashovchilar shaxsiy hududlardan va buyumlardan o`z xohishiga ko`ra foydalanishadi. Masalan, men havo issiq paytlarda kechasi konditsionerni yoqib qo`yishdan ko`ra derazani ochib qo`yishni afzal bilaman. 

- Men hech qachon derazamni ochib qo`ymayman, derazadan turli hashoratlar kirishi mumkin. Shuning uchun doim konditsionerdan foydalanaman, - degandi koreyaliklardan biri mening bu odatimni eshitganida.

Bundan tashqari, men sumkamni kitob javoni ustiga qo`yib qo`yaman, men bilan bir guruhda o`qiydigan Buyuk Britaniyalik qiz esa sumkasini dars stoli ostida saqlaydi.

AQSh vakillaridan biri juda ko`p hollarda xonasining eshigini ochib qo`yadi hamda koridordan o`tayotganlarga "Xayrli kun!", "Darsdan qaytyapsanmi?", "Qayergadir ketyapsanmi?" kabi so`zlar bilan tez-tez murojaat qilib turadi.

Xitoy vakillaridan biri esa xona eshigini hech qachon ochib qo`ymagan ma'qul deb hisoblashini aytadi: "Xonaning ichidagilarga boshqalarning ko`zi tushmagani yaxshi", - deydi u hamda eshigini doim yopiq holda saqlaydi.

Shuningdek, shaxsiy hududlarda qoidalarni hudud egalarining o`zi belgilaydi. Masalan, mening xonamga kirib qolgan o`rgimchak o`ldirilishi shart. Men bunday o`rgimchaklarning barchasini o`ldiraman.

- O`rgimchakni o`ldirish yaxshi emas, - degandi fransuz qiz bu qoidamni eshitib, - har bir mavjudodning o`z vazifasi bor. O`rgimchak pashsha va shunga o`xshash zararli hashoratlarni yeydi. Bu - ijobiy vazifa.

Fransuz qizning aytishicha, agar o`rgimchak xonasiga kirib qolsa, uni o`ldirmasdan xonasidan chiqarib yuborar ekan. Lekin pashsha borasida fikri meniki bilan bir xil: "Xonaga kirib qolgan pashshani o`ldirish kerak - pashshalar xonamizga bizni chaqish uchungina kiradi, axir!" - alohida urg`u bilan ta'kidlaydi u.

Yaponiyalik qizning o`rgimchakka munosabati butunlay o`zgacha - u o`rgimchakdan juda qo`rqadi. O`rgimchak xonasiga kirib oladigan bo`lsa, yotoqxonadagi talabalardan birini xonasiga boshlab keladi hamda o`rgimchakni o`ldirtiradi yoki xonasidan chiqartirib yuboradi.

Shaxsiy hududdagi boshqa qoidalar ham turli millat vakillarining dunyoqarashi va odatlaridan kelib chiqib o`rnatilgan bo`lib, ko`pchiligi bir-biridan farq qiladi. Shuningdek, talabalar boshqa xonadagi qoidani to`g`ri deb bilmasa-da, ularning aynan shu xonada amalda bo`lishiga jon-jahdi bilan qarshilik qilishmaydi, lekin, albatta, bu boradagi fikrlarini aytib o`tadi. Fikrlar qaratilgan talaba ham ularni eshitishdan bosh tortmaydi, o`zini eshitmaganlikka solmaydi. Aksincha, e'tibor bilan tinglaydi, ular qanchalik asosli ekanligini o`ylab ko`radi. Bildirilgan fikrlarni to`g`ri deb topsa, qoidasiga o`zgartirish kiritadi, asosli deb bilmasa, shu zaylda davom ettiradi. Bu holatni, to`la mos kelmasa-da, huquqiy tilda "fikr erkinligi va uning amaldagi ifodasi" deb atash mumkin.


Shuningdek, talabalar tez-tez bir-birlarining xonalariga turli maqsadda kirib turadilar: suhbatlashish uchun, birga dars qilish uchun, ba'zi masalalarda maslahat qilish uchun, kasal bo`lib qolgan talabani ko`rish uchun, xonaga kirib qolgan biror hashoratni xonadan chiqarib berish yoki o`ldirib berish uchun va hokazolar.

Turli davlatdan bo`lgan bu talabalarning boshqa xonaga kirib-chiqish munosabatida ajoyib bir xulqi mavjud: qanday maqsadda, necha marta boshqa xonaga kirishidan hamda xonada qancha muddat qolishidan qat'i nazar, hech bir xalq vakili "Bu xona endi menga tegishli", - deb sherigining xonasiga da`vo qilmaydi. Sizda "Boshqaning xonasi bo`lgandan keyin da'vo qilmaydi-da. Oddiy holat-ku, buning nimasi ajoyib?" - degan savol tug`ilishi ham mumkin. Ammo men bu savolga siz qoniqadigan darajada javob bera olmayman. Bu savolni yotoqxonada yagona bo`lgan ukrain qizdan so`rab ko`rganingiz ma'qul. O`ylashimcha, u sizga ushbu xulq qanchalik ajoyib ekanligini yetarli darajada tushuntirib bera oladi.

Bundan tashqari, yotoqxonada talabalar o`zlari istagan diniga e'tiqod qilishi yoki hech qaysi dinga e'tiqod qilmasliklari mumkin. 

Talabalar orasida vegetarianlar ikkita, xristian dinidagilar 10 kishidan ortiqroq, buddaviylik ta'limotiga amal qiluvchilar ham bir nechta, hech qaysi din yoki ta'limotga amal qilmaydiganlar 15 kishidan ko`proq. Men esa yotoqxonada islom dinidagi yagona kishiman.

Yotoqxonada uyushtiriladigan tadbir va bazmlarda e'tiqodlar, albatta, hisobga olinadi: Yaponiyada eng ko`p ishlatiladigan go`sht cho`chqa go`shti. Go`sht iste'mol qiluvchi talabalarning atigi bittasi, ya'ni men islom dinida taqiqlangani uchun cho`chqa go`shtini yemayman. Shu sababli go`shtli ovqatlar har doim ikkiga bo`lib tayyorlanadi - cho`chqa go`shtili va mol go`shtili. Shuningdek, ikki vegetarian uchun ham albatta faqat sabzavotlardan iborat taomlar pishiriladi. Ichimliklar ham alkogolli va alkogolsiz qilib bo`lib qo`yiladi. Bu huquq tilida e'tiqod va vijdon erkinligi hamda uni amalga tatbiq etish deyiladi.

***

Siz yapon va xitoy millati yoki yapon va koreys millatidagi insonlarning ba'zilari bir-birini yoqtirishmasligini eshitganmisiz? Men ko`p eshitganman. Bu yoqtirmaslikning sababi shunday: ba'zi yaponlar koreys va xitoylarni koreys va xitoy bo`lgani uchun, ular esa yaponlarni yapon bo`lgani uchun yoqtirishmaydi. Bu - yoqtirmaslikning men tushuna olmaydigan darajadagi murakkab va mantig`imga zid sababi. 

- Yaponiyada ishlovchi xitoyliklarga yoqtirmasligi uchun ruhiy bosim o`tkazadigan, ba'zida haqoratlaydigan yaponlar ham uchrab turarkan, - biroz ikkilanish ohangida gapirdi do`konga ishga kirmoqchi bo`lib yurgan xitoylik qiz.
- Yoqtirmasliklarining sababi nima? - bila turib so`radim men.
- Bilmadim.. Shunchaki xitoylik bo`lgani uchun yoqtirishmaydi..
- Ha, bunday holat menga ham tanish. Ba'zi o`zbeklar qirg`izlarni qirg`iz bo`lgani uchun, qirg`izlarning ba'zilari esa o`zbeklarni o`zbek bo`lgani uchun yoqtirmaydi. G`alati-a? - so`radim men. - Bu huquqda millatchilik deyiladi, - xayolimdan o`tkazdim.

Xitoy qiz "G`alati", - degan ifodada yelka qisib qo`ydi.

- Sen-chi, hech yaponlarni yaponligi uchun yoqtirmagan payting bo`lganmi?
- Yo`g`-e, insonni shunchaki qaysidir millatga tegishli bo`lgani uchun yoqtirmaslik noto`g`ri-ku!
- Ha, fikringga to`la qo`shilaman. Insonlarni qaysidir millatga yoki davlatga, yoxud e'tiqodga mansubligi uchungina yoqtirmaslikka va ulardan nafratlanishga hech kim haqli emas. Insonlarga mansubligiga qarab emas, insoniy xislatlariga qarab baho berilishi kerak-ku, axir. Yaxshi inson, qaysi millat vakili bo`lishidan qat'i nazar, yaxshi va u hurmatga loyiq. Xuddi shu kabi, yomon odam, qaysi millatga mansub bo`lmasin, yomon va uni yoqtirmaslikka haqqimiz bor.
- Lekin yotoqxonadagi yaponlar menga yaxshi munosabatda, yapon dugonam qayergadir sayohatga yoki aylanishga bormoqchi bo`lsa, meni ham, albatta, taklif etadi.
- Bu yaxshi, juda. Men yotoqxonadagi millatlarning bir-biriga bo`lgan munosabatlarini yoqtiraman.

Ha, biz - turli millat vakillari yotoqxonada shunday yashaymiz. Yotoqxona - biz uchun kichik dunyo, biz - bu dunyoning aholisi, xonalar - har bir millatga tegishli davlatlar. Biz birgalikda foydalaniladigan hududdan birga foydalanamiz, qo`shnimizga oqib boradigan suvni to`sib qo`ymaymiz, bir-birimizni qaysidir millatga tegishli bo`lganimiz uchun yomon ko`rmaymiz, dinlarimizning haq yoki nohaq ekanligi ustida tortishib, janjal chiqarmaymiz, boshqa millatning davlatiga kirib olib: "Bu mening davlatim!" deb da'vo qilmaymiz. Shunigdek, bajarilishi bajarilmasligidan osonroq va foydaliroq bo`lgan umumiy qoidalarga amal qilamiz. Bu qoidalar buzilsa, bunga qarshi birgalikda chora ko`ramiz. Qaysidir davlatning qonun-qoidalari bizning dunyoqarashimizga to`g`ri kelmasa ham, uni zo`rlik, taziyq bilan o`zgartirishga harakat qilmaymiz, lekin o`z fikrimizni, albatta, bildiramiz, bildirilgan fikrlardan to`g`ri xulosa qilishga va noto`g`ri bo`lgan qoidalarimizni to`g`rilashga or qilmaymiz. Biz kichik dunyomizda shunday yashaymiz.

Siz fikrimni tasdiqlamasligingiz va meni utopistga chiqarishingiz mumkin, lekin dunyodagi barcha millat va xalqlar xuddi shunday yashay oladilar, shunday yashashga qodir hamda haqlidirlar. Men buni ularning vakillari orqali ko`rib turibman.

Dunyo xalqlarining bunday hayotini huquq tilida qanday atash mumkinligi haqida yetarlicha o`yladim, lekin topa olmadim. Ha, huquq tilida bunday atama mavjud emas. Bunday atama, ba'zilarga ancha erish va jo`n eshitilsa-da, oddiy insonlarning tilida mavjud: buni ular baxt deb ataydilar.

"International House 2" yotoqxonasida yashovchi talabalar.

*TDYU - Toshkent davlat yuridik universtiteti.
**Transchegaraviy - bir-necha davlatlarni kesib o`tgan.

Muallif ruxsatisiz blogpostlardan nusxa ko`chirish hamda saytlar, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa yerlarda chop etish, yozib qoldirish ta`qiqlanadi.  

Munosabat

Muallif ruxsatisiz blogpostlardan nusxa ko`chirish hamda saytlar, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa yerlarda chop etish, yozib qoldirish ta`qiqlanadi.   

  Bugun bir video ko`rdim: 2014-yil 22-iyul kuni Yaponiyaning Tokyo shahrida turli qurilma va texnikalar ishlab chiqaruvchi MTG kompaniyasi o`zining yangi texnikasini ommaga tanishtirish uchun tadbir o`tkazadi. Tadbirga mehmon sifatida Cristiano Ronaldo taklif etiladi hamda tadbirning ma`lum qismi muxlislar va Ronaldo o`rtasidagi savol-javobga ajratiladi. Ronaldoning muxlislaridan biri bo`lgan 11-12 yoshlardagi yapon bola unga portugal tilida savol beradi (savolini qog`ozga yozib olgan va sahnada o`sha qog`ozdan o`qib beradi). Bola portugal tilida gapirishga harakat qilar ekan, bir necha bora tutilib qola boshlaydi. Tomoshabinlar (tomoshabinlar - yaponlar) esa bolaning tutilib gapirishini ko`rib kula boshlaydi. Shunda Ronaldo: "Nega? Ular nega kulishyapti? U yaxshi gapiryapti. Ular bolani olqishlashi kerak, chunki u tirishqoqlik bilan harakat qilyapti", - deb tomoshabinlarning kulgusiga nisbatan o`z munosabatini bildiradi.

  Zarigani (ザリガ二) nomli akkaunt egasi (yapon) ushbu videoni "Postlar" (ポスト) saytiga joylashtirgan hamda qisqa qilib o`z fikrini yozib qoldirgan. Quyida u yozib qoldirgan qisqa post so`zma-so`z tarjima qilingan:

"Chin dildan harakat qilib portugal tilida gapirayotgan bolaning ustidan kulgan yapon tomoshabinlariga: "Nega kulasizlar?". Cristiano Ronaldoning ko`rsatgan xulqi xorijda ijobiy baholanmoqda.

2014-yil iyul oyida Tokyoda tashkil qilingan kosmetik uskunalar ishlab chiqaruvchi kompaniyaning PR tadbirida Cristiano Ronaldoga yosh bolakay savol bilan murojaat qildi. Lekin auditoriya portugal tilida savol berayotgan boladan kula boshladi. Shunda Ronaldo "Nega kulasizlar? U portugalchada yaxshi gapiryapti, men ham uni yaxshi tushunyapman", - deb chin dildan harakat qilib portugalcha gapirayotgan bolani kulgudan himoya qildi. Men, yaponlarning biri sifatida, auditoriyaning bu kulishidan juda uyaldim".

  Quyidagi link orqali aytib o`tilgan video va postni ko`rishingiz mumkin: http://9post.jp/18082

  Biz o`zbeklarda ham (hammada emas, albatta) shunga o`xshash odat bor: kimdir nimagadir chin dildan harakat qilsa va bu harakati davomida ba`zi kamchiliklarga yo`l qo`ysa, uning ustidan kulamiz (ba`zan bu inson yosh bola, ba`zan tengdoshimiz, gohida esa bizdan katta yoshli bo`lishi mumkin). Bu juda xunuk va salbiy odat. Insonning chin dildan qilgan har qanday ijobiy harakati hurmatga sazovor. Harakat va intilishda bo`lgan inson esa kamchiliklarga yo`l qo`yishi tabiiy hol. Biz bunday holda uning yo`l qo`yayotgan kamchiliklari ustidan kulishimiz emas, ularni tuzatishga yordam qilishimiz, yordam qilishni eplamasak, hech bo`lmaganda, "Harakatdan to`xtama!", "Harakating yaxshi, davom et!", kabi so`zlar bilan quvvatlashimiz kerak. Kishilarning, ayniqsa yoshlarning harakati va intilishlari ustidan kulish, ularning shijoatini yo`qotib qo`yishiga, ba`zida esa maqsadidan voz kechishiga sabab bo`lishi mumkin. Har bir inson kelajakda jamiyatning manfaatiga xizmat qilishi mumkin bo`lgan harakat va intilishlar ustidan kulish orqali ularni yo`qqa chiqishiga sababchi bo`lib qolishdan tiyilishi lozim.

Gap ko`ylakda emas

Muallif ruxsatisiz blogpostlardan nusxa ko`chirish hamda saytlar, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa yerlarda chop etish, yozib qoldirish ta`qiqlanadi.   

  Eng yoqtirgan ishim - kir yuvmaslik va dazmol qilmaslik.

  Talaba bo`lgach (2012-yil, TDYU*), oq ko`ylak kiyishga majbur qilishdi, men uni har uch kunda kir bo`lishga majbur qilardim, u esa evaziga o`zini yuvishga va dazmol qilishga meni majbur etardi. Avvallari talabalik ancha yoqimli tuyulgan bo`lsa-da, mana shunday yoqimsiz majburiyatlar bilan boshlandi. 

  Buning ustiga, ajoyib bir kamchiligim bor: majburiyat sifatida yuklangan narsalarni qoyillatib bajara olmayman (o`z xohishim bilan bajarsam - boshqa gap). Shu sababli bo`lsa kerak, hech qachon oq ko`ylakni toza yuva olmasdim va deyarli har uch safardan birida dazmollayotib, uni kuydirib qo`yardim. Talabalikning 6-7 oyi shu kabi toza yuva olmaslik va "mahoratli kuydirish"lar bilan o`tdi. So`ng esa bir "farishta" ushbu majburiyatlardan meni xalos qila boshladi.

  Jafarova Maftuna**. Dastlab bu samimiy qizni sevsam kerak deb, keyinchalik unga munosabatim akaning singilga bo`lgan munosabatidek bo`lsa kerak deb o`ylay boshadim. Vaqt o`tishi bilan "Ikkinchi o`ylaganim to`g`ri", - degan qarorga keldim. U ko`p martalab ko`ylaklarimni yuvib va dazmollab berardi.

  Maftuna bilan universtitet darslarida kursdosh emasdik, lekin TDYU da tashkil qilingan "Yapon huquqini tadqiq qilish markazi"ga birga qatnardik. "Yapon markazi"dagi guruh rahbarimiz Misato Hirai ismli yapon ayoli edi. Biz unga dastlab Hirai sensei ("sensei" - yaponcha "ustoz") deb murajaat qilardik, ancha yaqin bo`lib olgach, "Misato opa" deb chaqiradigan bo`ldik.

  Bir safar, Mafuna yuvilgan ko`ylakni yapon tili darsida menga berdi va dars tugagach, boshqa talabalar singari uyiga qaytdi. Men esa Misato opa bilan "Yapon markazi"da qoldim (O`qituvchim "Yapon markazi"da deyarli har kuni kechki soat 9 gacha, ba'zida esa 10-11 largacha o`z ishlari bilan mashg`ul bo`lib o`tirardi). Biz insonlarning doimiy odatlarini takrorladik: men so`radim - u tushuntirdi, men hazil qildim - u kuldi, men zerikdim - u zerikdi. So`ng qaytishga qaror qildik. "Oloy" bozori yonginasida yashaydigan Misato opa bilan avtobus bekatigacha suhbatlashib ketdik.
- Bu nima? - qo`limdagi paketga ishora qilib so`radi u.
- Oq ko`ylak.
- Nega uni ko`tarib yuribsiz?
- Maftunaga yuvish uchun bergandim, bugun yuvib olib kelibdi, men olib qaytyapman.
- Hee, - yaponlarning ko`pchiligi o`z hayratini "hee" so`zi bilan ifodalaydi, - nega u yuvadi?
- Men iltimos qilganim uchun yuvib berdi.
- Lekin ko`ylak sizniki-ku?!
- Ha, meniki.
- Unda nega u yuvadi? Unga pul to`laysizmi?
- Yo`q, to`lamayman. Iltimos qilganim uchun yuvib beradi.
- Lekin nega?
Misato opaning qayta va qayta "Lekin nega?" deb so`rashi shundoq ham ancha toliqqan asablarimni yanada charchata boshladi. Unga men ko`ylakni yaxshi yuva olmasligimni, iltimos qilsam Maftuna ko`ylagimni yuvib va dazmollab berishini, bu kabi vaziyatlarda kursdoshlarning bir-biriga yordam qilib turishi tez-tez uchraydigan holat ekanligini barcha imkoniyatlarim darajasida tushuntirdim. U esa "Hee", "Nega?" deyishdan to`xtamasdi. Meni ushbu sodda va asabiy so`roqdan 115-avtobusning kelishi xalos qildi. Har doim tiqilinch va yoqimsiz bo`lgan 115-avtobus menga hech qachon bunchalar qadrli ko`rinmagan edi. Avtobusga kirdim va "ozodlik"ka chiqdim (Ba`zida inson tiqilinch va tor yerda o`zini nisbatan ozod his qilishi mumkin ekan).

  O`sha vaqtda Misato opaning hayratlanishini "shunchaki, yaponlarda oddiy kursdoshlar orasida bunday ko`rinishdagi yordam ko`rsatish odati bo`lmaganligining natijasi", - deb baholagan edim. Ammo Yaponiyaga kelib 7 oydan ortiqroq yashaganimdan so`ng amin bo`ldimki, o`qituvchimning hayrati "shunchaki" emas ekan.

  Bu yerda aholining juda katta qismi qiz bolaning yigit kursdoshi ko`ylagini yuvib yoki dazmolab berishini ayol va erkak o`rtasidagi teng huquqlilikning buzilishi deb bilar va buni butunlay noto`g`ri deb hisoblar ekan (vaholanki, men buni mehr deb bilaman). Bunday yordam ko`rsatgan qizlar ayol huquqlariga putur yetkazgan va shu kabi yordamni iltimos qilgan yigitlar esa, o`zlarini ayollardan ustun qo`yishga urungan, deb baholanishi mumkin ekan (mana, turli xalqlar o`rtasidagi dunyoqarash qanchalik farq qilishi mumkin). 

***

  2014-yil 4-may kuni Qirg`izistonda O`rta Osiyo miqyosida o`tkaziladigan "Yapon tilida notiqlik san`ati" tanlovida men ham qatnashadigan bo`ldim. Biz 2-mayda ertalab yo`lga chiqishimiz kerak edi. 1-may kuni turli tayyorgarliklar ko`rdim, tushdan so`ng tanlovda kiyish uchun ko`ylak va galstuk sotib oldim. Ko`ylakni Maftunaga iltimos qilib dazmollatib olish maqsadida kun bo`yi o`zim bilan olib yurdim. Lekin ishlarimni tugatganimda soat kechki 8 dan oshgan va endi Maftunadan iltimos qilish uchun ancha kech bo`lib qolgandi. So`ng ketishdan oldin Misato opani ko`rish uchun "Yapon markazi"ga keldim. 
- Xayrli kech.
- Xayrli kech. Tayyorgarliklar qalay? - so`radi Misato opa.
- Yaxshi. Bugun universtitet darslariga qatnasha olmadim. Yapon tili darsiga ham kela olmadim, - biroz noqulaylik bilan qo`shib qo`ydim.
- Hechqisi yo`q. Hammasi joyidami? Biror kamchilik bo`lsa ayting.
- Hammasi joyida-ku.. Ko`ylak olgandim bugun, Maftunaga dazmollab bering deb iltimos qilmoqchi edim, kechikdim shekilli.
- Men dazmollab beraman. Uyim yaqin, qaytishda kirib o`tsangiz ko`p vaqt olmaydi.

  Bu paytda qanday javob qilishim kerak edi? Balki "Yaxshi bo`lardi", - deyishim kerak bo`lgandir. Ehtimol "Yo`g`e, siz dazmol qilib berasizmi?!", - deb hazil aralash kulganimda to`g`ri bo`larmidi.. Buni hozirgacha bilmayman, ammo o`sha vaqt Misato opaning taklifini qabul qila olmadim.

- Yo`g`e, o`zim qilaman. Bu qiyin emas.
- Ha, qiyin emas. Men yaxshi dazmol qilaman. Ham tez.
- Yo`q, o`zim qilaman.
- Yaxshi.
Biz bir soatlar gaplashib o`tirdik. O`qituvchim oxirgi ko`rsatmalarni berdi, so`ng uy-uyimizga ketdik.

  Ko`ylakni kechasi o`zim dazmol qildim, har xolda amalladim.

  Qirg`izistonga bordik, natija yomon bo`lmadi: besh davlat (O`zbekiston, Qirg`iziston, Qozog`iston, Turkmaniston, Tojikiston) dan 22 nafar talabalar ishtirok etgan bu tanlovda men birinchi o`rinni oldim, O`zbekistonning yana bir vakili TDYU ning 3-kurs talabasi Ismailov Alisher esa 3-o`rinni egalladi. Qaytdik, hamma xursand, buni nishonladik.

  Vaqt o`tishi bilan, bir paytlar kundalik hayotimning oddiy bir qismi sifatida o`tgan bu voqealar men uchun katta tajriba bo`lganligini tushunib yetdim.

  Yuqorida aytib o`tganimdek, dastlabki paytlarda men, Maftunani sevaman, shuningdek, u ham menga befarq emas, deb hisoblardim (aslida, u meni har doim akasidek ko`rgan). Ba`zan bir xonada yolg`iz dars qilib o`tirar ekanmiz, uni quchish, undan bo`sa olish kabi yoshlikning jo`shqin xohishlari paydo bo`lardi. Lekin bu xohishlardan doim o`zimni tiyganman va hozirda bundan juda mamnunman. Agarda o`zimni tiymaganimda, uning qarshiligiga qarmasdan quchganim va o`pganimda edi, shubhasiz bu beg`ubor qizning menga bo`lgan hurmati butunlay yo`qolardi. Men ham, qachondir baribir, o`zimdagi hislar sevgi emas, balki yigitlik hirsi ekanligini fahmlab yetardim. Bu esa bizning o`rtamizdagi aka-singillik munosabatlariga butunlay barham berardi. 

  Shuningdek, hozirda Qirg`izistonga ketishdan oldin bo`lib o`tgan suhbatimizda Misato opaning: "Ko`ylagingizni men dazmollab beraman", - deganini yodga olar ekanman, faxrga o`xshash qanaqadir ijobiy tuyg`uni his etaman. Chunki o`sha paytga kelib yapon o`qituvchim Maftunaning ko`ylagimni yuvib va dazmollab berishi teng huquqlilikning buzilishi emas, qiz bolaning mehrga asoslangan samimiy harakati ekanligini anglab yetgandi.

Misato opa. Toshkent, 2014-yil, "Agat" kafesi.

 So`ngso`z.
 Men o`tkinchi hislar asosida paydo bo`lgan hirslar yigit va qizlarning aka-singillik yoki opa-ukalik munosabatlariga putur yetkazmasligini, dunyodagi hech bir inson mehrni teng huquqlilikning buzilishi deb atamasligini,  huquqlarning faqat shaxsiy va hissiy manfaatlarga bo`lgan istaknigina qondirish uchun amalga oshirlishi kishilardagi insoniylik xislatlarining yo`qolib ketishiga sabab bo`lmasligini juda va juda xohlardim.

*TDYU - Toshkent davlat yuridik universtiteti.
**Jafarova Maftuna - postda qizning ism-sharifi almashtirilgan.

Yuborilmagan maktub

Muallif ruxsatisiz blogpostlardan nusxa ko`chirish hamda saytlar, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa yerlarda chop etish, yozib qoldirish ta`qiqlanadi. 

  Men ketyapman sevgilim, sen va ular xohlagani uchun. Tushunaman - ota-onang rayiga qarshi bora olmagansan..

 Lekin yodingda tut: men doim qalban sen bilanman. Qachondir bu jirkanch odamlar sendan yuz o`girsalar, beg`ubor qalbing alam g`uborlari bilan to`lib ketsa, yuraging hamdardga muhtoj bo`lib, atrofdagilar daldaga yaramay qolsa, meni top! Va`da ber bunga!

 Sen topa olasan, izla. Bahorda mayin shabadalar esgan tarafga qarab yugur, ular seni yonimga boshlaydilar. Yozda daraxtlar boshini egib turgan tomonga yur, ularning egik boshlari senga yo`l ko`rsatadilar. Kuzda qushlarga ergash, yomg`irlardan so`ra, ular sekingina shivirlab men haqimda aytadilar. Qishda quyosh nuri ko`ringan tomonga intil, ojiz nurlar meni topib beradilar.

 Agar..agar bevafo shabadalar bahordan yuz o`girsalar, yozda daraxtlar boshlarini egmasdan mag`rur - tik turaversalar, kuzda qushlar uchmay, bag`ritosh yomg`irlar shivirlashdan o`zni tiysalar-u, qishda beshafqat bulutlar ojiz nurlarni to`sib qo`ysalar, unda yuraging talpingan tomonga yur, yuraging urgan tarafga intil, qalbing senga meni topib beradi. Menga ishon, erkam! Faqat tortinma, qaytma va qo`rqma! Bordi-yu, sening ushbu musaffo qalbing ham meni qo`msamay qo`ysa, sog`inmasa, talpinmasa va senga yo`l ko`rsatmasa, unda meni izlama! Chunki yuraging men tomonga talpinishdan to`xtagan ondan boshlab men o`lgan bo`laman..

2012

Sir

Muallif ruxsatisiz blogpostlardan nusxa ko`chirish hamda saytlar, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa yerlarda chop etish, yozib qoldirish ta`qiqlanadi. 

  Men sevdim. Chin dildan sevdim.Lekin bu mening xatoyim edi. Ey Xudo..xato qilish buncha yoqimli...
  Sevgimni yashirdim, asradim, qalbimga ko`mib tashladim. Bo`lmadi, aytdim. U mening xatoyim edi. Tark etildim..
  Yo`q, men xafa emasman, pushaymon ham emasman! Qaniydi barcha xatolarimning o`zlari meni u kabi tark etsalar, o`shanda eng muakammal insonga aylangan bo`lardim! Lekin..ey Xudo..mukammal bo`lish buncha azobli..

E`lon!

  Xayrli kun hammaga! Salomatmisizlar? 

  Yaxshimi yoki yomon, foydalimi yoki ziyon - bu haqda aniq fikr ega bo`lmay turib, sizdan so`roqsiz bir ish qilib qo`ydik: o`zboshimchalik bilan blog ochib oldik! 

  To`g`ri-da! Hozir bekorchilarning yarmi qo`shiq aytayotgan bo`lsa, qolgan ikkinchi yarmi blogpost ochib xohlagan narsasini yozishga odatlangan-ku. Biz ham zamon bilan hamnafasmiz, axir! Dastlab, bekorchilarning birinchi yarmiga o`xshab qo`shiq aytmoqchi ham bo`lib ko`rdik, biroq bu san`at turi bizga kuchlilik qildimi yo biz qo`shiqchilikka zo`rlik qildikmi bilmadim, xullas kelisha olmadik. Shu uchun blog ochib qo`ya qoldik. Bundan buyon biz ham boshqalardek tez-tez blogpost yozib, "yangi blogimni o`qib ko`ring", "yana yangisi bor" kabi ommaviy va ijtimoiy reklamalar bilan asabingizni yanada o`tkirroq charxlashga beminnat xizzmat qilamiz! 

  Bizga o`xshab bekorchi bo`lmasangizda, har kuni ijtimoiy saytlarga kirib o`tkazadigan 6-7 soat qadrli hamda tig`iz vaqtingizdan eng keraksiz 6-7 daqiqasini ajratib, biz yozgan blogpostlarni o`qib, fikr bildirsangiz xursand bo`lganday bo`lamiz! Yoqsa, chegara bilmas darajada maqtayvering, bu maqtovlarni andisha qilmasdan kommentga ham yozavering. Bunday holda biz: "Qobiliyatli ekanmiz-ku", - deya ruhlanib, o`z ustimizda ishlashi davom ettiramiz! Yoqmasa chegaralarga amal qilgan holda so`kishingiz ham mumkin, buni ham andisha qilmasdan bezraygancha kommentga yozib qoldiravering, aslo xafa bo`lish yo`q. Bunday paytda: "Hali bularga ko`rsatib qo`yaman", - deya yana ruhlanib, o`z ustimizda ishlashni davom ettiraveramiz! 

  Xullas, biz har qanday vaziyatda ham harakatdan to`xtamaslik maqsadida ushbu blogpostni ochdik. Lekin yozilganlarni hech kim o`qimasa, bunday harakatdan ma`ni yo`q ekanligini ham oz-moz tushunamiz. Shunday ekan, nomiga bo`lsa ham yozganlarimizni o`qib qo`yishingiz juda xohlaymiz. Ishontirib aytamizki, ularning juda kichik miqdorda bo`lsa ham foydasi tegadi! 

Ana endi boshqa blogpostlarimizga o`tavering, marhamat! 

Otagaisama.

Muallif ruxsatisiz blogpostlardan nusxa ko`chirish hamda saytlar, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa yerlarda chop etish, yozib qoldirish ta`qiqlanadi. 

   Hozirda Yaponiyada muomalada bo’lgan tangalardan eng kichik qiymatlisi 1 ¥(yen) lik (taxminan 23 so’m), eng katta qiymatlisi esa 500 ¥ (taxminan 11500 so’m) lik tanga hisoblanadi. 

Debocha.

   Pul bilan bog’liq munosabatlarda tangadan qanchalik foydalanasiz? Boshqalarni bilmadim-ku, lekin men uchun tangalardan foydalanish (ko’tarib yurish, ularda to’lovni amalga oshirish va hk) ancha noqulay.

  Kunchiqar mamalakat deya ta’riflanadigan Yaponiyada tangalardan juda keng foydalaniladi: transport to’lovlari, kafelardagi, supermarketlardagi to’lovlar, xullas istalgan yerda tangada to’lovni amalga oshirishayotganini ko’rishga va ba’zida o’zingiz ham tangada to’lashga majbur bo’lasiz (ha, ha, majbur bo’lasiz!).

Vaziyat.

  Yaponiyadagi ushbu «tangalar munosabati» menga anchagina noqulaylik tug’dirdi. Qayerda va kimga qog’oz pul bersam, qaytimiga doim tanga qaytarishardi. Men esa to’lovni doim qog’oz pulda amalga oshirar, tangada to’lashga noqulay bo’lardim. «Nega endi noqulay bo’lasiz?», — deysizmi? Orqangizda 10 dan ortiq odam xaridiga pul to’lash uchun navbat kutib turganda umringizda birinchi marta ko’rib turgan tanlagalar orasidan 567 yen ajratib olib ko’ring-chi, shunda «Nega?» degan savolga hojat qolmaydi. (Aholi ko’pligidan bo’lsa kerak- Yaponiyada deyarli har bir narsa uchun navbatda turishga to’g’ri keladi). Shuncha odam sizga ko’zini lo’q qilib qarab turgandan tangalar orasidan 1 yenlik, 5 yenlik tangalarni izlash juda-juda o’ng’aysiz.
   Men shu o’ng’aysizlik tufayli hamma yerda qog’oz pulda to’lodim va doim qaytimiga tanga olaverdim. Natijada, 7 kun ichida Yaponiya bo’yicha «tangasi eng ko’p shaxs»ga aylandim. O’girligi taxminan 1.5 kg keladigan 5769 yen tangam bor edi (shulardan 74 yeni 1 yenlik tangalar edi!)!

Tushunish.

  Vaziyat shu holda kelgach, «tangalar muammosi» haqida Yu ismli yapon do’stimga aytdim.
— Sen tangada to’lamaysanmi?- dedi u.
— Yo’q.
— Nega?
— Tangalar orasidan keraklisini izlab topish vaqtni oladi, men bundan o’zimni noqulay sezaman. Mendan oldindagilar tanga izlab o’tiraversa, asabiylashaman. Kutishni yoqtirmayman. Orqada navbatda turganlarni asabiylashtirmaslik uchun tanga izlab o’tirmay qog’oz pulda to’lab qo’ya qolaman.
— Bu ketishda bir yilda Yaponiyadagi barcha tangalarni yig’ib  olasan-ku!- dedi u kulib. Orqangda navbatda turganlar hecham asabiylashmaydi. «Otagaisama» degan yaponcha iborani eshitganmisan? Uning tarjimasi taxminan «Bu vaziyatda hammamiz tengmiz, bir xilmiz yoki bu holatda bizning mavqeyimiz bir», — degani bo’lib, u insonlarning bir-birini tushunishiga asoslanadi. «Otagaisama» — o’zi boshqalarga tashvish va o’ng’aysizliklar tug’dirishini anglagan holda boshqalarning o’ziga xuddi shunday tashvish va o’ng’aysizliklar tug’dirishini to’g’ri tushunib, bundan asabiylashmaslik, xafa bo’lmaslik yoki jahl qilmaslikni anglatadi. Shuningdek, vaziyat taqozosi bilan, biroz xijolatli bo’lsa ham, to’g’ri tushunishlarini hisobga olib boshqalarga o’ng’aysizlik keltirishi mumkin bo’lgan harakatlarni qilishni ham anglatadi. Odamlar bir-biriga o’ng’aysizliklar tug’dirishganda, «Otagaisasma» iborasini aytib bir-birlarini kechirishadi. Men buni shunday maydalab, oddiy va oson qilib tushuntiryapman, boshqacha tushuntirish ham mumkin…. Navbatda turganda o’zi boshqalarni kuttirishi mumkinligini bila turib, boshqalarni kutishdan asabiylashish g’alati-ku, shunday emasmi? Boshqalarni rosa kutib, ularni kuttirib qo’yishim mumkin degan o’y bilan o’zi uchun noqulaylik keltiradigan ishni qilish — tangalarni yig’ib olish ham g’alati. Yaponiyada odamlar buni juda yaxshi tushunadi va sen hech xijolat bo’lmay tanga sanayver..

Qutilish.

Shundan so’ng men navbatda turib boshqalarni kutishdan asabiylashmaydigan, o’zim ham xijolat bo’lmasdan tangalarni bemalol topib to’laydigan bo’ldim. «Otagaisama munosabati»ga moslashish orqali ham asabiylashishdan, ham 1.5 kg tangani ko’tarib yurishdan qutildim.

  Umuman olganda, «Otagaisama munosabati» menga yoqdi. Bu munosabat insonlarning bir-briga bo’lgan salbiy qarashlarini oldini olish hamda jamiyatda tartibni mustahkamlash uchun ma’lum darajada yordam bera oladi.
   Ba’zida yaqin do’stimiz yoki tanishimiz yoxud qarindoshimiz bizdan ancha vaqt xabar olmasa, xafa bo’lamiz, jahlimiz chiqadi, «Shuncha paytdan beri bir marta telefon qilib ham qo’ymadi», — deb o’pkalaymiz. Vaholanki, xuddi shu vaqt ichida o’zimiz ham ulardan xabar olmagan bo’lamiz. Shunday ekan, xafa bo’lishga ne hojat? Bu vaziyatda ular bilan bir xil emasmizmi?
   Ba’zida biz talabalar tushunmagan narsamizni o’qituvchidan qayta va qayta so’rayverishga, darsdan so’ng qolib o’qituvchining «qimmatli vaqtini» olishga andisha qilamiz. Lekin bu kimning foydasiga — o’zimizingmi, o’qituvchiningmi yoki jamiyatningmi?

  Shunday ekan, biz o’zimiz uchun foydali va manfaatli bo’lgan harakatlarni tortinchoqlik, andishalilik qilmasdan amalga oshirishimiz (chegaradan chiqmagan va boshqalar manfaatini ham hisobga olgan holda albatta) hamda boshqalarning bizga bir oz o’ng’aysizlik tug’dirib qo’yishi mumkin bo’lgan, lekin o’zlari yoki jamiyat uchun qulay va foydali bo’lgan harakatlariga jahl qilmasligimiz, to’g’ri tushunishimiz zarur. Odamlarning bir-birlarini to’g’ri tushunishlari esa jamiyat hamjihatligining asoslaridan biridir.

8-mart hikoyasi.

Muallif ruxsatisiz blogpostlardan nusxa ko`chirish hamda saytlar, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa yerlarda chop etish, yozib qoldirish ta`qiqlanadi.   

8-mart. Ertalab, 9:20. 18 yoshlardagi talaba yigitcha ko`zini ochdi va sakrab o`rnidan turdi. Telefonini oldi-da, soatga qaradi. So`zng shoshib SMS yoza boshladi (ko`zlari qizargan, biroz shishgan - kechasi bilan "Odnoklassniki" saytida o`tirib, soat 5 dan oshgandan so`ng uxlagan): "Salom #(qizning ismi)! Bayramingiz bilan tabriklayman ( u sevganiga "siz", deb murajaat qilardi)! Doim wunday beg`ubor, mehribon va samimiy qiz4a bo`lib yuring....!" 

Bu vaqtdagi ko`pgina yoshlar ijtimoiy saytlarda hamda telefon xabarlarida lotin harfi "sh" ni "w" ko`rinishida, "ch" ni esa "4" ko`rinishida yozishga odatlangan edi.

Sevganiga anchagina uzun yozdi, yubordi. Keyin javob kelishini kuta boshladi, bir-necha daqiqa telefonga tikilib turdi. "Telefonga qaramaydi ham bu beg`am!" - o`yladi u.
So`ng kursdosh qizlariga, sobiq sinfdoshlariga, jami 17 talar qizga tabriklar yozdi, hech biridan javob kelavermadi.  

"Iya, ayamga yozmabman-ku!" - xayolidan o`tdi. U onasini "aya", deb chaqirar edi. "Salom aya. Bayramingiz bilan tabriklayman." Qizlarga sal kam inshodek qilib tabrik yozgan yigitcha onasiga ikkita gap yozish bilan cheklandi. Xabarni yubordi. Ko`zi va boshi biroz og`rib turganligi uchun yana uxlamoqchi bo`ldi. Boshini yostiqqa qo`yishi bilan telefon jaranglab ketdi - yigitchaning yuragi hayajondan "jiz" etdi. "Bu #(qizning ismi)! Javob yozdi!" - o`yladi u. Telefonni oldi-da, shoshib xabarni ochdi:
"Rahmat o`g`lim, baxtimga doim sog`-omon bo`l."


Bu ona edi. Eng oxiri eslangan, eng kam yozilgan ona edi.
Eeeh, onajoon...

2012-yil, 8-mart, 23:15.